مجموعه تصویری تصحیح قرائت حمد و سوره

ردیف	عنوان	اجرا (WMV)	حجم (MB)
۱	ضرورت قرائت صحیح نماز		9.8
۲	اشکالات عمده نماز از نظر شرعی		8.2
۳	قرائت حمد (1)		10.1
۴	قرائت حمد (2)		8.4
۵	قرائت حمد (3)		6.8
۶	قرائت حمد (4)		4.5
۷	قرائت حمد (5)		9.5
۸	قرائت سوره اخلاص (1)		6.5
۹	قرائت سوره اخلاص (2)		7.5
۱۰	قرائت سوره اخلاص (3)		6.5
۱۱	قرائت سوره اخلاص (4)		5.4
۱۲	اشکالات عمده نماز از نظر شرعی (1)		6.5
۱۳	اشکالات عمده نماز از نظر شرعی (2)		2.8
۱۴	اشکالات عمده نماز از نظر شرعی (3)		8.9

نماز در ایات

درباره اوقات نماز خداوند در آیه 114 هود و سوره 11 میفرماید:
نماز را در دو طرف روز و پاره ای از شب بر پا دار...
منظور از دو طرف روز ظاهراً قبل از طلوع و بعد از غروب خورشید میباشد. یعنی نماز صبح و مغرب.
و در آیه 78 بنی اسرائیل (اسراء) سوره 17 میفرماید:
نماز را از غروب خورشید تا تاریکی شب و سپیده صبح بخوان...
در این دو آیه نماز بصورت صلوة، آمده است.
آیه 130 طه سوره 20 میفرماید:
... قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن و قسمتی از شب و اطراف روز با ستایش خداوندت او را تسبیح بگو ...
آیه 39 و 40 ق سوره 50 میفرماید:
... قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب و قسمتی از شب و بعد از سجده ها با ستایش خداوندت را تسبیح بگو.
آیه 40:55 سوره مومن (غافر) میفرماید:
... برای گناهت طلب آمرزش کن و شب و صبح با ستایش، خداوندت را به بزرگی یاد کن.
آیه 48 و 49 طور سوره 52 میفرماید:
... وقتی بلند میشوی و قسمتی از شب و موقع ناپدید شدن ستارگان خداوندت را تسبیح بگو.
آیه 41 و 42 احزاب سوره 33 میفرماید:
ای افراد باایمان خدا را زیاد یاد کنید و صبح و شب او را بپاکی ستایش کنید.
آیه 17 و 18 روم سوره 30 میفرماید:
خدا را موقعی که روز را به شب و شب را به روز میرسانید بپاکی یاد کنید
و شب و ظهر در آسمان ها و زمین ستایش به خدا اختصاص دارد.
منظور از تسبیح خداوند او را به بزرگی و پاکی یاد کردن است.
بعضی از این تسبیح گفتن ها بعداً بصورت نماز درآمده است.
حمد یعنی ستایش خدا در موقع ظهر هم بعداً بصورت نماز ظهر درآمده.
خداوند در آیه 103 نساء سوره 4 میفرماید:
...نماز در اوقات معینی بر افراد باایمان واجب شده.
نماز برای این واجب شده که انسان بیاد خدا و روز قیامت (روز جزا) باشد و کار زشت و ناروا نکند.
چون خداوند در آیه 45 عنکبوت سوره 29 میفرماید:
آنچه از قرآن به تو وحی شده بخوان و نماز را بپا دار. چون نماز از کارهای زشت و ناپسند جلوگیری میکند. مسلماً یاد خدا بزرگتر است...
پس نماز برای این واجب شده که انسان بیاد خدا و روز قیامت باشد و کار زشت و ناروا نکند.
بنابراین مسلمان باید بداند که برای این منظور نماز میخواند نه اینکه خدا به نماز او احتیاج دارد و نماز برای انسان سازی است
و مطابق ابتداء آیه بهتر است فرد مسلمان قبل از نماز مقداری قرآن بخواند.
تا از دستورها و نظرهای خداوند اطلاع پیدا کند.
اگر عربی نمیداند باید ترجمه قرآن را به این منظور بخواند.
خداوند در آیه 20:14 طه به موسی (ع) میفرماید:
نماز را برای اینکه بیاد من باشی بر پا دار.
درباره ذکر نماز خداوند در آیه 17:111 سوره اسراء (بنی اسرائیل) میفرماید:
بگو ستایش (بزرگداشت) فقط برای خدائی است که فرزندی ندارد و در فرمانروائی هم شریکی ندارد
و ضعیف نبوده که احتیاج به مددکاری داشته باشد و او را هرچه بیشتر بزرگ دار.
آیه 9 جمعه سوره 62 میفرماید:
ای افراد باایمان، وقتی ندای نماز جمعه داده شد به نماز بشتابید و خرید و فروش را رها کنید.
اگر علم داشته باشید متوجه میشوید که اینکار بنفع شما است.
چنین تاکیدی در مورد نمازهای دیگر نشده.
درباره نماز قصر: نماز شکسته آیه 4:101 سوره نساء میفرماید:
وقتی در سفر هستید، اگر میترسید که کافران صدمه ای به شما بزنند اشکالی ندارد که از نماز خود کم کنید (نماز را شکسته بخوانید)
چون کافران دشمن آشکار شما هستند.
می بینیم که این نماز، نماز خوف، نماز ترس از حمله دشمنان است نه نماز سفر که بعد بخواهند مقدار مسافتی که باید طی شود محاسبه شود.
آیه 4:102 هم نماز پیغمبر (ص) را در موقع جنگ بیان میکند.
آیه 43 بقره سوره 2 میفرماید: نماز را بپا دارید و زکات بدهید و با رکوع روندگان به رکوع بروید.
و آیه 77 حج سوره 22 میفرماید:
ای افراد باایمان رکوع و سجده کنید و خداوندتان را بندگی (اطاعت محض) کنید و کار خوب بکنید تا رستگار شوید.
آیه 53:63 سوره نجم هم میفرماید:
خدا را سجده و عبادت کنید.
آیه 98 حجر سوره 15 میفرماید:
با ستایش خداوندت او را تسبیح کن و از سجده کنندگان باش.
آیه 17:110 سوره اسراء (بنی اسرائیل) میفرماید:
... نمازت را بلند نخوان آهسته هم نخوان، حالتی بین این دو حالت را داشته باش.
ولی بجای اجراء این دستور بعضی نمازها را بلند میخوانند و بعضی آهسته.
آیه 74 واقعه سوره 56 میفرماید:
بنام فرمانفرمای بزرگت تسبیح بگو.
که در رکوع گفته میشود و آیه اول سوره اعلی سوره 87 میفرماید:
بنام فرمانفرمای بلند مرتبه ات تسبیح بگو.
نام خداوندت را منزه و پاک ساز که در سجده گفته میشود.

اوقات نماز

نماز صبح
وقت نماز صبح، از اذان صبح است تا طلوع آفتاب و باید در این فرصت خوانده شود.

نماز ظهر و عصر
وقت نماز ظهر وعصر، از نیمروز (ظهر) است تا مغرب، که نمازگزار باید در این فاصله، ابتدا نماز ظهر را بخواند و پس از آن، نماز عصر را.

نماز مغرب و عشا

از اذان مغرب - که کمی بعد از غروب آفتاب است - تا نیمه شب، وقت نماز مغرب و عشا است و باید نماز مغرب، قبل از عشا خوانده شود.
بهتر است انسان، نماز را در اول وقت بخواند، و هرچه به اول وقت نزدیکتر باشد ثواب بیشتری دارد.
اگر کسی نمازهای خود را در وقت تعیین شده نخواند گناه کرده و باید بعداً به نیت "قضا" بخواند.

وقت نمازهای غیر همیشگی (که در زمانهای مخصوص واجب شود)
1- نماز آیات؛ زمانی واجب می شود که زلزله شود یا خورشید و یا ماه بگیرد (کسوف یا خسوف شود). همچنین اگر رعد و برق شدید شود یا بادهای سیاه وزرد و سرخ بوزد که بیشتر مردم بترسند.
2- نماز میت؛ وقتی واجب می شود که فرد مسلمانی از دنیا برود. اگر حتی یک نفر هم بر مرده نماز بخواند کافی است.
3- نماز طواف؛ دو رکعت است و بعد از طواف خانه خدا، در حج یا عمره واجب می شود.
4- نماز نذر؛ اگر کسی نذر کند که نمازی بخواند، باید به آن نذر عمل کند واگر وقت مخصوصی را برای آن مشخص کرده، باید در همان وقت بخواند.

دعا های هنگام وضو

دعاهایى که موقع وضو گرفتن مستحب است‏

مسأله 264- کسى که وضو مى‏گیرد مستحب است موقعى که نگاهش به آب مى‏افتد
بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً»
و موقعى که پیش از وضو دست خود را مى‏شوید
بگوید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنی مِنَ التَّوّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرینَ»
و در وقت مضمضه کردن یعنى آب در دهان گرداندن
بگوید: «اللَّهُمَّ لَقِّنی حُجَّتی یَوْمَ أَلْقاک وَ أَطْلِقْ لِسانی بِذِکْرِکَ»
و در وقت استنشاق یعنى آب در بینى کردن
بگوید: «اللَّهُمَّ لا تُحَرِّمْ عَلَىَّ ریحَ الْجَنَّةِ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَشَمُّ رِیحَهَا وَ رَوْحَهَا وَ طِیبَها»
و موقع شستن رو
بگوید: «اللَّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِی یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوهُ وَ لا تُسَوِّدْ وَجْهِی یَوْمَ تَبْیَضُّ فِیهِ الْوُجُوهُ»
و در وقت شستن دست راست
بخواند: «اللَّهُمَّ أعْطِنی کِتابی بِیَمِینی وَ الْخُلْدَ فی الْجِنَانِ بِیَساری وَ حاسِبْنی حِسَاباً یَسِیراً»
و موقع شستن دست چپ
بگوید: «اللَّهُمَّ لا تُعْطِنِی کِتابِی بِشِمِالی وَ لا مِنْ وَراءِ ظَهْرِی وَ لا تَجْعَلْهَا مَغْلُولَةً الى‏ عُنُقی وَ اعُوذ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النّیرانِ»
و موقعى که سر را مسح مى‏کند
بگوید: «اللَّهُمَّ غَشِّنی بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عَفْوِکَ»
و در وقت مسح پا
بخواند: «اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِی عَلَى الصِّراطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الاقْدامُ وَ اجْعَلْ سَعْیی فی ما یُرْضِیکَ عَنّی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْاکْرَامِ».

** توضیح المسائل امام خمینی

اموزش تصویری غسل

غسل ترتیبی
در غسل ترتیبی ابتدا سر و گردن شسته می شود، سپس نیمه راست بدن و بعد از آن نیمه چپ.
برای غسل کافی است در شستن هر قسمت از بدن، با ریختن یک یا چند مشت آب و کشیدن دست، تمام بدن را همانگونه که در وضو شسته می شود، بشوید.
غسل هم مانند وضو باید برای اطاعت دستور خداوند انجام شود.

  1- شستن سر و گردن

  2- شستن طرف راست بدن  

3- شستن طرف چپ بدن

غسل ارتماسی
برای غسل ارتماسی، باید آب به قدری باشد که تمام بدن زیر آب برود. پس اگر به قصد غسل کردن و اطاعت فرمان خداوند داخل نهر آب یا استخر یا دریا رفته و آب تمام بدن را فراگیرد غسل صحیح است.

 

تعقیبات نماز

تعقیبات نماز ظهر :

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ الْعَظیمُ الْحَلیمُ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْکَریمُ، اَلْحَمْدُ للهِِ

نیست معبودى جز خداى بزرگ بردبار، نیست معبودى جز خدا پروردگار عرش، ستایش خاص خدا

رَبِّ الْعالَمینَ، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ مُوجِباتِ رَحْمَتِکَ، وَ عَزآئِمَ مَغْفِرَتِکَ،

پروردگار جهانیان است بار خدایا از تو مى خواهم آنچه باعث رحمت و وسایل حتمى مغفرت توست

وَالْغَنیمَةَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ،وَالسَّلامَةَ مِنْ کُلِّ اِثْم،اَللّهُمَّ لاتَدَعْ لى ذَنْباً اِلاَّغَفَرْتَهُ،

و بهره اى از هر نیکى و سلامتى از هر گناهى بار خدایا هیچ گناهى برایم مگذار جز آن که آن را بیامرزى

وَلا هَمّاً اِلاَّ فَرَّجْتَهُ، وَ لا سُقْماً اِلاَّ شَفَیْتَهُ، وَ لا عَیْباً اِلاَّ سَتَرْتَهُ، وَ لا رِزْقاً

و هیچ اندوهى جز این که برطرف کنى و هیچ دردى جز آن که شفا دهى و هیچ عیبى جز آن که بپوشانى و هیچ رزقى

اِلاَّ بَسَطْتَهُ، وَ لا خَوْفاً اِلاَّ امَنْتَهُ، وَ لا سُوءً اِلاَّ صَرَفْتَهُ، وَ لا حاجَةً هِىَ لَکَ

جز آن که فراوانش کنى و هیچ ترسى جز آن که امانش بخشى و هیچ بدى جز آن که بگردانیش و هیچ حاجتى که در آن

رِضاً وَلِىَ فیها صَلاحٌ اِلاَّقَضَیْتَها،یااَرْحَمَ الرّاحِمینَ،امینَ رَبَّ الْعالَمینَ.(1)

خشنودى تو و صلاح کار من باشد جز آن که برآورده اش کنى اى مهربانترین مهربانان اجابت فرما اى پروردگار جهانیان.

و نیز مى خوانى:

اَللّهُمَّ اِنْ عَظُمَتْ ذُنُوبى فَاَنْتَ اَعْظَمُ، وَ اِنْ کَبُرَ تَفْریطى فَاَنْتَ اَکْبَرُ، وَ اِنْ

بار خدایا اگر گناهانم بزرگ است پس تو بزرگتر از آنهایى و اگر کوتاهیم زیاد است باز هم تو بزرگترى و اگر

دامَ بُخْلى فَاَنْتَ اَجْوَدُ، اَللّهُمَّ اغْفِرْ ]لى[ عَظیمَ ذُنُوبى بِعَظیمِ عَفْوِکَ،

بخل من ادامه دارد پس تو سخى ترى بار خدایا بزرگى گناهانم را به بزرگى عفو خود ببخش

وَکَثیرَ تَفْریطى بِظاهِرِ کَرَمِکَ،وَاقْمَعْ بُخْلى بِفَضْلِ جُودِکَ،اَللّهُمَّ ما بِنا مِنْ

و زیاد کوتاهى کردنم را به کرم آشکارت بیامرز و بخل مرا به زیادى بخششت ریشه کن ساز خدایا هر نعمتى که

نِعْمَة فَمِنْکَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتُوبُ اِلَیْکَ.(2)

داریم از توست معبودى جز تو نیست از تو آمرزش خواهم و به سوى تو بازگردم.

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که: امیر مؤمنان(علیه السلام) بعد از نماز ظهر مى گفت:

اَللّهُمَّ اِنّى اَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ، وَ اَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ بِمُحَمَّد عَبْدِکَ

خدایا به تو تقرّب جویم بوسیله جود و کرمت و تقرّب جویم به تو بوسیله محمّد بنده

وَرَسُولِکَ،وَاَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ بِمَلائِکَتِکَ الْمُقَرَّبینَ،وَاَنْبِیآئِکَ الْمُرْسَلینَ، وَبِکَ

و رسول تو و تقرّب جویم به تو به فرشتگان مقرّبت و پیمبران مرسلت و به خودت

اللّهُمَّ اَنْتَ الْغَنِىُّ عَنّى، وَبِىَ الْفاقَةُ اِلَیْکَ، اَنْتَ الْغَنِىُّ وَ اَ نَا الْفَقیرُ اِلَیْکَ،

خدایا تو از من بى نیازى ولى من بدرگاهت نیازمندم و بى نیاز مطلق تویى ولى من محتاج توام

اَقَلْتَنى عَثْرَتى، وَ سَتَرْتَ عَلَىَّ ذُ نُوبى، فَاقْضِ الْیَوْمَ حاجَتى، وَ لا

لغزشم را نادیده گرفتى و گناهانم را بر من پوشاندى پس در این روز حاجتم را برآور

تُعَذِّبْنى بِقَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنّى، بَلْ عَفْوُکَ وَ جُودُکَ یَسَعُنى

و معذبم مکن بخاطر کارهاى زشتى که از من مى دانى بلکه گذشت و جود تو فرایم گیرد

آنگاه حضرت به سجده رفت و مى گفت:

یا اَهْلَ التَّقْوى وَ یا اَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، یا بَرُّ یا رَحیمُ، اَنْتَ

اى شایسته پرهیزکارى و اى شایسته آمرزش اى نیکوکار اى مهربان تو

اَبَرُّ بى مِنْ اَبى وَ اُمّى وَ مِنْ جَمیعِ الْخَلائِقِ، اِقْبَلْنى بِقَضآءِ حاجَتى،

نیک رفتارترى نسبت به من از پدر و مادرم و از همه خلایق بازم گردان با حاجت روا

مُجاباً دُعائى، مَرْحُوماً صَوْتى، قَدْ کَشَفْتَ اَنْواعَ الْبَلاءِ عَنّى.(3)

و دعاى مستجاب و آوازى که مورد مهرت قرار گرفته و انواع بلا را از من دور کرده باشى.

 

1. مصباح المتهجّد، صفحه 61.
2. مصباح المتهجّد، صفحه 63.
3. کافى، جلد 2، صفحه 545، حدیث 1

 

 

تعقیبات نماز عصر

 

 

1ـ اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ،

آمرزش خواهم از خدایى که معبودى جز او نیست زنده و پاینده وبخشاینده و مهربان

ذُوالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ، وَاَسْئَلُهُ اَنْ یَتُوبَ عَلَىَّ تَوْبَةَ عَبْد ذَلیل خاضِع، فَقیر

و داراى جلال و بزرگوارى است، از او خواهم توبه ام را بپذیرد توبه بنده اى خوار فروتن نیازمند

بآئِس، مِسْکین مُسْتَکین مُسْتَجیر، لا یَمْلِکُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لا ضَرّاً، وَ لا

پریشان بینوا درمانده پناهنده اى که مالک هیچ یک از سود و زیان

مَوْتاً وَ لا حَیاةً وَ لا نُشُوراً.(1)

و مرگ و زندگى و رستاخیزى براى خود نیست.

2ـ اَللّهُمَّ اِنّى اَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْس لا تَشْبَعُ، وَ مِنْ قَلْب لا یَخْشَعُ، وَمِنْ عِلْم

بار خدایا به تو پناه مى برم از نفسى که (از خواهش) سیر نشود و از دلى که خشوع ندارد و از دانشى که

لا یَنْفَعُ، وَمِنْ صَلاة لا تُرْفَعُ، وَ مِنْ دُعآء لا یُسْمَعُ، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ

سود ندهد و از نمازى که بالا نرود و از دعایى که شنیده نشود خدایا از تو خواستارم

الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ، وَالْفَرَجَ بَعْدَ الْکَرْبِ، وَ الرَّخآءَ بَعْدَ الشِّدَّةِ، اَللّهُمَّ ما بِنا

آسانى پس از دشوارى را و گشایش پس از گرفتارى و فراوانى پس از سختى بار خدایا هر نعمتى که

مِنْ نِعْمَة فَمِنْکَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتُوبُ اَلِیْکَ.(2)

ما داریم از آن تو است که معبودى جز تو نیست از تو آمرزش خواهم و بسوى تو بازگشت کنم.

3ـ از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که هر کس بعد از نماز عصر هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند هفتصد گناه وى را بیامرزد.(3)

 

 

1. بلد الامین، صفحه 20.
2. بلد الامین، صفحه 20.
3. مصباح المتهجّد، صفحه 73.

 

 

تعقیبات نماز مغرب

 

شیخ در «مصباح المتهجّد» مى گوید:

پس از نماز مغرب و بعد از ذکر تسبیحات حضرت زهرا(علیها السلام) مى گویى:

1ـ اِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ، یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ

همانا خدا و فرشتگانش بر پیغمبر درود فرستند اى کسانى که ایمان آورده اید درود فرستید بر او

وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد النَّبِىِّ، وَ عَلى ذُرِّیَّتِهِ وَ صَلِّ

و سلام کنید سلام کاملى خدایا درود فرست بر محمّد پیامبر (گرامى خود) و بر نژادش

عَلى اَهلِ بَیْتِهِ.(1)

و بر خاندانش.

2ـ سپس هفت مرتبه مى گویى:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.(2)

به نام خداى بخشاینده مهربان و هیچ جنبش و هیچ نیرویى نیست جز به خداى والاى بزرگ.

3ـ سه مرتبه مى گویى:

اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى یَفْعَلُ مایَشآءُ،وَلا یَفْعَلُ مایَشآءُ غَیْرُهُ.(3)

 

ستایش خاص خدایى است که آنچه خواهد مى کند ولى غیر او آنچه را خواهد نتواند انجام دهد.

4ـ بعد از آن مى گویى:

سُبْحانَکَ لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، اِغْفِرْ لى ذُنُوبى کُلَّها جَمیعاً،

منزهى تو معبودى جز تو نیست گناهان مرا به تمامى هر چه هست بیامرز

فَاِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ کُلَّها اِلاَّ اَنْتَ.(4)

زیرا تمامى گناهان را (کسى) جز تو نیامرزد.

5ـ آنگاه نافله مغرب را مى خوانى که چهار رکعت است (هر دو رکعت به یک سلام) و میان نماز مغرب و نافله آن، سخن نمى گویى.(5)

مرحوم «شیخ طوسى» فرموده، روایت شده است: در رکعت اوّل بعد از حمد سوره «قل یا ایّها الکافرون» را بخواند و در رکعت دوم، سوره «قل هو اللّه احد» و در دو رکعت بعدى، هر سوره اى را خواست بخواند و در روایتى آمده است که امام حسن عسکرى(علیه السلام) در رکعت سوم پس از حمد، آیات نخستین سوره حدید تا آیه ششم (و هو علیم بذات الصّدور) را مى خواند و در رکعت چهارم پس از حمد، آخر سوره حشر از «لو أنزلنا هذا القرآن على جبل» را تا آخر سوره تلاوت مى کرد.(6)

مستحب است در سجده آخر نوافل در هر شب، مخصوصاً در شب جمعه هفت مرتبه بخواند:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ،وَاسْمِکَ الْعَظیمِ،وَمُلْکِکَ الْقَدیمِ،اَنْ تُصَلِّىَ

خدایا از تو مى خواهم به ذات بزرگوارت و نام بزرگت و سلطنت ازلیت که درود فرستى

عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَاَنْ تَغْفِرَ لى ذَنْبِىَ الْعَظیمَ،اِنَّهُ لایَغْفِرُ الْعَظیمَ اِلاَّ الْعَظیمُ.(7)

بر محمّد و خاندانش و بیامرزى گناه بزرگ مرا زیرا که بزرگ را جز بزرگ نیامرزد.

6ـ پس از انجام نافله، این تعقیبات نیز وارد شده است:

الف) ما شآءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ، اَسْتَغْفِرُ اللهَ (ده مرتبه).(8)

آنچه خدا خواهد نیرویى نیست جز به خدا از خدا آمرزش خواهم

ب) اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ مُوجِباتِ رَحْمَتِکَ، وَ عَزآئِمَ مَغْفِرَتِکَ، وَ النَّجاةَ

خدایا از تو خواهم آنچه موجب رحمت و وسایل حتمى آمرزش توست و رهایى

مِنَ النّارِ وَ مِنْ کُلِّ بِلِیَّة، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَالرِّضْوانِ فى دارِ السَّلامِ،

از آتش دوزخ و از هر بلا و گرفتارى و رسیدن به بهشت و خشنودى تو را در منزلگاه سلامتى

وَجِوارِ نَبِیِّکَ مُحَمَّد عَلَیْهِ وَآلِهِ السَّلامُ، اَللّهُمَّ ما بِنا مِنْ نِعْمَة فَمِنْکَ، لا اِلهَ

و همسایگى پیغمبرت محمّد که بر او و آلش سلام باد، خدایا هر نعمتى که ما داریم از توست معبودى

اِلاَّ اَنْتَ، اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتُوبُ اِلَیْکَ.(9)

جز تو نیست از تو آمرزش خواهم و به سویت توبه کنم.

 

7ـ پس از انجام نوافل و تعقیبات، سجده شکر به جاى مى آورى و کمترین سجده شکر آن است که سه بار بگویى: شُکْراً شُکْراً شُکْراً ; همان طور که در بخش سجده شکر (صفحه 1056) بیان مى شود.

8ـ از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که وقتى نماز مغرب به پایان رسید بر پیشانى خود دست بکش

و سه بار بگو:

بِسْمِ اللّهِ الَّذى لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ، عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، اَلرَّحْمنُ

به نام خدایى که معبودى نیست جز او، عالم غیب و شهود، بخشاینده

الرَّحیمُ، اَللّهُمَّ اَذْهِبْ عَنِّى الْهَمَّ وَ الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ.(10)

و مهربان خدایا از من دور کن غم و اندوه را.

نماز غفیله:

9ـ میان نماز مغرب و عشا نماز غفیله را (به نیّت قربت مطلقه) مى خوانى که دو رکعت است و در رکعت اوّل پس از حمد، مى خوانى:

وَ ذَا النُّونِ اِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً، فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ، فَنادى فِى

و ذا النون (یونس) را یاد کن آن دم که خشمناک برفت و گمان داشت بر او سخت نگیریم پس از

الظُّلُماتِ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّى کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ، فَاسْتَجَبْنا

ظلمات ندا داد که معبودى جز تو نیست منزهى تو که همانا من از ستمکاران بوده ام پس دعایش مستجاب کردیم

لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ،وَکَذلِکَ نُنْجِى الْمُؤْمِنینَ. و در رکعت دوم پس از حمد مى خوانى:

و از تنگناى غم نجاتش دادیم و این چنین مؤمنین را نجات دهیم. * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها اِلاّ هُوَ، وَ یَعْلَمُ ما فِى الْبَّرِ وَ الْبَحْرِ، وَ ما

کلیدهاى (گنجینه هاى) غیب نزد اوست و جز او (کسى) غیب نداند و هر چه در خشکى و دریاست مى داند هیچ

تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَة اِلاّ یَعْلَمُها، وَ لا حَبَّة فى ظُلُماتِ الاَْرْضِ، وَ لا رَطْب

برگى نیفتد جز آن که آن را بداند و نه دانه اى در ظلمات زمین و نه تر

وَلا یابِس اِلاَّ فِى کِتاب مُبین.

و نه خشکى مگر آن که در نامه روشن ثبت است.

پس از آن دستها را براى قنوت بالا مى برى و در قنوت مى گویى:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِمَفاتِحِ الْغَیْبِ الَّتى لا یَعْلَمُها اِلاَّ اَنْتَ، اَنْ تُصَلِّىَ

خدایا از تو مى خواهم به حق کلیدهاى (گنجینه هاى) غیبى که جز تو کسى نداند درود فرستى

عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ اَنْ تَفْعَلَ بى کَذا وَ کَذا.

بر محمّد و آلش و نسبت به من چنین و چنان کنى

 

به جاى کلمات «کذا و کذا» حاجت خود را بیان مى کنى (مثلاً مى گویى: وَ اَنْ تَرْزُقَنِى خَیْرَ الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ) پس از آن مى خوانى:

اَللّهُمَّ اَنْتَ وَلِىُّ نِعْمَتى، وَ الْقادِرُ عَلى طَلِبَتى، تَعْلَمُ حاجَتى، فَاَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّد

خدایا تویى ولى نعمت من و تواناى بر (انجام) خواسته من، خواسته ام دانى از تو مى خواهم به حق محمّد

وَآلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ، لَمّا قَضَیْتَها لى.

و آلش درود بر او و آنها باد که حاجتم برآورى.

مطابق روایتى از امام صادق(علیه السلام) هر کس چنین کند و حاجت خود را از خدا بخواهد، خداوند حاجتش را برآورده سازد.(11)

تعقیب نماز عشا آیات و اذکار زیر وارد شده است:

1ـ هفت مرتبه سوره قدر.(1)

2ـ آنگاه مى خوانى:

اَللّهُمَّ رَبَّ السَّمواتِ السَّبْعِ وَ ما اَظَلَّتْ، وَ رَبَّ الاَْرَضینَ السَّبْعِ وَ ما

خدایا اى پروردگار هفت آسمان و آنچه بر آن سایه افکنده و پروردگار هفت زمین و آنچه که بر

اَقَلَّتْ، وَرَبَّ الشَّیاطینِ وَ ما اَضَلَّتْ، وَ رَبَّ الرِّیاحِ وَ ما ذَرَتْ، اَللّهُمَّ رَبَّ

پشت خود حمل نموده و پروردگار شیاطین و هرکه را گمراه کرده اند و پروردگار بادها و هرچه را پراکنده کنند اى خدا پروردگار

کُلِّ شَىْء، وَ اِلهَ کُلِّ شَىْء، وَ مَلیکَ کُلِّ شَىْء، اَنْتَ اللّهُ الْمُقْتَدِرُ عَلى کُلِّ

هر چیز و معبود هر چیز و مالک هرچیز تویى خداى تواناى بر

شَىْء، اَنْتَ اللهُ الاَْوَّلُ فَلا شَىْءَ قَبْلَکَ، وَاَنْتَ الاْخِرُ فَلا شَىْءَ بَعْدَکَ،

هر چیز تویى خداى نخست که چیزى پیش از تو نبود و تویى خداى پایان که چیزى پس ازتو نخواهد بود

 

وَاَنْتَ الظّاهِرُ فَلا شَىْءَ فَوْقَکَ، وَ اَنْتَ الْباطِنُ فَلا شَىْءَ دُونَکَ، رَبَّ

و تویى آشکار که نیست چیزى فوق تو و تویى درون که نیست چیزى بعد از تو اى پروردگار

جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ اِسْرافیلَ، وَ الِهَ اِبْراهیمَ ]وَاِسْمعیلَ[(2)، وَ اِسْحقَ

جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و خداى ابراهیم و اسماعیل و اسحاق

وَیَعْقُوبَ [وَالأَسْباطِ](3)، اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ اَنْ

و یعقوب و اسباط از تو خواهم که درود فرستى بر محمّد وآل محمّد و مرا

تَوَلاّنى بِرَحْمَتِکَ، وَلا تُسَلِّطَ عَلَىَّ اَحَداً مِنْ خَلْقِکَ مِمِّنْ لا طاقَةَ لى بِهِ،

به رحمت خویش سرپرستى کنى و مسلط مگردانى بر من هیچ کس از خلقت را از آن کسانى که من طاقت مقابله شان ندارم

اَللّهُمَّ اِلَیْکَ فَحَبِّبْنى، وَ فِى النّاسِ فَعَزِّزْنى، وَ مِنْ شَرِّ الشَّیاطینِ الْجِنِّ

خدایا من به تو دوستى ورزم پس دوستم دار و در میان مردم عزیزم گردان و از شر شیاطین جن

وَالاِْنْسِ فَسَلِّمْنى، یا رَبَّ الْعالَمینَ، وَ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ.

و انس محفوظم بدار اى پروردگار جهانیان و درود فرست بر محمّد و آلش

سپس آنچه دوست دارى از خدا طلب کن.(4)

3ـ آنگاه سجده شکر به جا مى آورى.(5)

4ـ در پایان، نماز وتیره (نافله عشا) را مى خوانى(6) (چگونگى آن در آداب نماز عشا، صفحه 1015 گذشت).

تعقیبات نماز صبح

قال الصادق - علیه السلام -الجلوس بعد صلاة الغداة فى التعقیب و الدعاء حتى تطلع الشمس ابلغ فى طلب الرزق من الضرب فى الارض

هرکس بعد از نماز صبح براى تعقیب و دعا تا طلوع خورشید بنشیند، بهتر از در نوردیدن زمین ، روزى راجلب مى کند.(وسائل الشیعه ، ج 4، ص 10 35).

آثار تعقیب نماز صبح :

ما استنزل الرزق بشى ء مثل التعقیب فیمابین طلوع الفجر الى طلوع الشمس

چیزى رزق آفرین تر از تعقیب بین نماز صبح وطلوع آفتاب نیست . (وسائل الشیعه ، ج 4 ص 1036).

احکام امام جماعت

امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند، و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد. و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را می فهمد به بچه ممیز دیگر جایز نیست . و احتیاط واجب آن است که امام زن نیز مرد باشد.

امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.

کسی که ایستاده نماز می خواند نمی تواند به کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اقتدا کند و کسی که نشسته نماز می خواند، نمی تواند به کسی که خوابیده نماز می خواند، اقتدا نماید.

کسی  که نشسته نماز می خواند می تواند به کسی که نشسته نماز می خواند اقتداکند و همچنین کسی که خوابیده است می تواند به کسی که نشسته نماز می خواند اقتداکند ولی کسی که نشسته نماز می خواند نمی تواند به کسی که خوابیده نماز می خواند، اقتدا نماید.

اگر امام جماعت به واسطه عذری با تیمم یا با وضوی جبیره ای نماز بخواند می شود به او اقتدا کرد ولی اگر به واسطه عذری با لباس نجس نماز می خواند بنابر احتیاط واجب نباید به او اقتدا کرد.

اگر امام مرضی دارد که نمی تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند بنابر احتیاط واجب نمی شود به او اقتدا کرد.

بنابر احتیاط واجب کسی که مرض خوره یا پیسی  دارد، نباید امام جماعت شود

شکیات نماز

مسأله 1264: شکیّات نماز بیست و سه قسم است: هشت قسم آن، نماز را باطل مى کند، نه قسم دیگر آن، صحیح است و به شش قسم آن، نباید اعتنا کرد.

شکهایى که نماز را باطل مى کند

مسأله 1265: شکهایى که نماز را باطل مى کند به این شرح است: اوّل: شک در شماره رکعتهاى نماز دو رکعتى، مانند نماز صبح و نماز مسافر، ولى شک در شماره رکعتهاى نماز مستحب دو رکعتى و نماز احتیاط، نماز را باطل نمى کند. دوم: شک در شماره رکعتهاى نماز سه رکعتى. سوم: در نماز چهار رکعتى شک کند یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: در نماز چهار رکعتى، پیش از تمام شدن سجده دوم، شک کند دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم: شک بین دو و پنج، یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شک بین سه و شش، یا سه و بیشتر از شش. هفتم: شک در اصل رکعتهاى نماز که نداند، چند رکعت خوانده است. هشتم: شک بین چهار و شش، یا چهار و بیشتر از شش، پیش از تمام شدن سجده دوّم، ولى اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش، یا چهار و بیشتر از شش براى او پیش آید، بنابر احتیاط بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد و نماز را نیز، دوباره بخواند.

مسأله 1266: اگر یکى از شکهاى باطل براى انسان پیش آید، مى تواند نماز را به هم بزند و یا به قدرى فکر کند که صورت نماز به هم بخورد یا از پیدا شدن یقین یا گمان نااُمید شود.

شکهایى که نباید به آن اعتنا کرد

مسأله 1267: شکهایى که نباید به آن اعتنا کرد، به این شرح است: اوّل: شک در چیزى که محل بجا آوردن آن گذشته است، مانند اینکه در رکوع، شک کند حمد را خوانده یا نه. دوم: شک بعد از سلام نماز. سوم: شک بعد از گذشتن وقت نماز. چهارم: شک کثیرالشک، یعنى کسى که زیاد شک مى کند. پنجم: شک امام در شماره رکعتهاى نماز، در صورتى که مأموم شماره آن را بداند. و همچنین شک مأموم در صورتى که امام شماره رکعتهاى نماز را بداند. ششم: شک در نماز مستحب.
شکهایى که نباید به آن اعتنا کرد

1 - شک بعد از محل
مسأله 1268: اگر در بین نماز، شک کند یکى از کارهاى واجب آن را انجام داده یا نه، مثلا شک کند حمد خوانده یا نه، چنانچه مشغول کار بعدى نشده باشد، باید آنچه را که در انجام آن شک کرده، بجا آورد و اگر مشغول کار بعدى شده، به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1269: اگر در بین خواندن آیه اى، شک کند آیه پیش را خوانده یا نه و همچنین اگر در حالى که آخر آیه را مى خواند، شک کند اوّل آن را خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1270: اگر بعد از رکوع و سجود، شک کند کارهاى واجب آن، مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه، به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1271: اگر در حالى که به سجده مى رود شک کند رکوع کرده یا نه، یا شک کند بعد از رکوع ایستاده یا نه، به این شک اعتنا نکند.

مسأله 1272: اگر در حال برخاستن، شک کند سجده یا تشهّد را بجا آورده یا نه، به شکّ خود توجّه نکند.

مسأله 1273: کسى که نشسته یا خوابیده نماز مى خواند، اگر موقعى که حمد یا تسبیحات مى خواند، شک کند سجده یا تشهّد را بجا آورده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند. و اگر پیش از آنکه مشغول حمد یا تسبیحات شود، شک کند سجده یا تشهّد را بجا آورده یا نه، باید بجا آورد.

مسأله 1274: اگر شک کند یکى از رکنهاى نماز را بجا آورده یا نه، چنانچه از محل آن گذشته است اعتنا نکند و اگر در محل است بجا آورد، در این صورت چنانچه بعد یادش بیاید آن رکن را بجا آورده بوده، نمازش باطل مى باشد، زیرا رکن زیاد شده است.

مسأله 1275: اگر شک کند، عملى را که رکن نیست بجا آورده یا نه، چنانچه از محل آن گذشته است اعتنا نکند و اگر در محل است بجا آورد و اگر بعد از انجام آن یادش بیاید آن را بجا آورده بوده، چون رکن زیاد نشده، نمازش صحیح است ولى بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1276: اگر شک کند رکنى را بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول عمل بعدى شده، مثلا در تشهّد شک کند دو سجده را بجا آورده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند و اگر یادش بیاید آن رکن را بجا نیاورده، در صورتى که مشغول رکن بعد نشده باید آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده باشد، نمازش باطل است، مثلا اگر پیش از رکوع رکعت بعد، یادش بیاید دو سجده را بجا نیاورده، باید بجا آورد و اگر در رکوع یا بعد از آن، یادش بیاید نمازش باطل است.

مسأله 1277: اگر شک کند عملى را که رکن نیست بجا آورده یا نه و مشغول کار بعد از آن شده باشد، باید به شک خود اعتنا نکند، مثلا موقعى که مشغول خواندن سوره است، اگر شک کند حمد را خوانده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند و اگر بعد یادش بیاید آن را بجا نیاورده، در صورتى که مشغول رکن بعد نشده، باید بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش صحیح است، بنابراین اگر مثلا در قنوت، یادش بیاید حمد را نخوانده باید بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید اعتنا نکند و نماز او صحیح است.

مسأله 1278: اگر شک کند سلام نماز را گفته یا نه، یا شک کند درست گفته یا نه، چنانچه مشغول تعقیب نماز، یا مشغول نماز دیگرى شده یا با انجام کارى که نماز را به هم مى زند، از حال نماز بیرون رفته یا خود را خارج از نماز مى داند، باید به شک خود اعتنا نکند و اگر پیش از اینها شک کند، باید سلام را بگوید.

2 - شک بعد از سلام
مسأله 1279: اگر بعد از سلام نماز، شک کند نمازش صحیح بوده یا نه، مثلا شک کند رکوع کرده یا نه، یا بعد از سلام نماز چهار رکعتى، شک کند چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت، به شک خود اعتنا نکند، ولى اگر هر دو طرف شک او باطل باشد، مثلا بعد از سلام نماز چهار رکعتى، شک کند دو رکعت خوانده یا پنج رکعت، نمازش باطل است.

3 - شک بعد از وقت
مسأله 1280: اگر بعد از گذشتن وقت نماز، شک کند نماز خوانده یا نه، یا گمان کند نخوانده است، خواندن آن لازم نیست ولى اگر پیش از گذشتن وقت، شک کند نماز خوانده یا نه، یا گمان کند نخوانده، باید آن نماز را بخواند، بلکه اگر گمان کند خوانده، باید آن را بجا آورد.

مسأله 1281: اگر بعد از گذشتن وقت، شک کند نماز را درست خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1282: اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر، بداند چهار رکعت نماز خوانده، ولى نداند به نیّت ظهر خوانده یا به نیّت عصر، باید چهار رکعت نماز قضا، به نیّت نمازى که بر او واجب است بخواند.

مسأله 1283: اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا، بداند یک نماز خوانده، ولى نداند سه رکعتى خوانده یا چهار رکعتى، باید قضاى نماز مغرب و عشا را بجا آورد.

4 - کثیرالشّک
مسأله 1284: اگر کسى در یک نماز، سه مرتبه شک کند، یا در سه نماز پشت سر هم، مثلا در نماز صبح، ظهر و عصر شک کند، « کثیرالشّک » است و چنانچه زیاد شک کردن او، از غضب یا ترس و یا پریشانى حواس نباشد، به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1285: کثیرالشّک، اگر در بجا آوردن چیزى شک کند، چنانچه بجا آوردن آن، نماز را باطل نمى کند، باید بنا بگذارد که آن را بجا آورده، مثلا شک کند رکوع کرده یا نه، باید بنا بگذارد که رکوع کرده است و اگر بجا آوردن آن، نماز را باطل مى کند، باید بنا بگذارد که آن را انجام نداده، مثلا اگر شک کند یک رکوع کرده یا بیشتر، چون زیاد شدن رکوع نماز را باطل مى کند، باید بنا بگذارد که بیشتر از یک رکوع نکرده است.

مسأله 1286: کسى که فقط در یک چیز نماز، زیاد شک مى کند، چنانچه در چیزهاى دیگر نماز شک کند، باید به دستور آن عمل نماید، مثلا کسى که زیاد شک مى کند سجده کرده یا نه، اگر اتّفاقاً در بجا آوردن رکوع شک کند، باید به دستور شک رفتار نماید، یعنى اگر ایستاده است رکوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته، اعتنا نکند.

مسأله 1287: کسى که در نماز معیّنى، مثلا در نماز ظهر زیاد شک مى کند، اگر در نماز دیگرى، مثلا در نماز عصر اتّفاقاً شک کند، باید به دستور شک رفتار نماید.

مسأله 1288: کسى که در جاى مخصوصى، زیاد شک مى کند، اگر در غیر آنجا نماز بخواند و شکّى براى او پیش آید، باید به دستور شک عمل نماید.

مسأله 1289: اگر انسان شک کند « کثیرالشّک » شده یا نه، باید به دستور شک عمل نماید امّا « کثیرالشّک » تا وقتى یقین نکند به حال معمولى مردم برگشته، باید به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1290: کسى که کثیرالشّک است اگر شک کند رکنى را بجا آورده یا نه و اعتنا نکند، بعد یادش بیاید آن را بجا نیاورده، چنانچه مشغول رکن بعد نشده باشد، باید آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده، نمازش باطل است، مثلا اگر شک کند رکوع کرده یا نه و اعتنا نکند، چنانچه پیش از سجده یادش بیاید رکوع نکرده، باید رکوع کند و اگر در سجده دوم یادش بیاید، نمازش باطل است.

مسأله 1291: کسى که زیاد شک مى کند، اگر شک کند، چیزى را که رکن نیست، بجا آورده یا نه و اعتنا نکند و بعد یادش بیاید آن را بجا نیاورده، چنانچه از محل آن گذشته، نمازش صحیح است، مثلا اگر شک کند حمد خوانده یا نه و اعتنا نکند، چنانچه در قنوت یادش بیاید حمد را نخوانده، باید بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید، نماز او صحیح است.

5 - شک امام و مأموم
مسأله 1292: اگر امام جماعت، در شماره رکعتهاى نماز شک کند، مثلا شک کند سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین داشته باشد چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست. و همچنین اگر امام یقین داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم، در شماره رکعتهاى نماز شک کند، باید به شک خود اعتنا ننماید.

6 - شک در نماز مستحب
مسأله 1293: اگر در شماره رکعتهاى نماز مستحب شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک، نماز را باطل مى کند، بنا را بر کمتر بگذارد، مثلا اگر در نافله صبح شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت، بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است. و اگر طرف بیشتر شک، نماز را باطل نمى کند، مثلا شک کند دو رکعت خوانده یا یک رکعت، به هر طرف شک عمل کند نمازش صحیح است. گرچه در این صورت بهتر آن است که بنا را بر اقل بگذارد.

مسأله 1294: کم شدن رکن، نافله را باطل مى کند، ولى زیاد شدن رکن، آن را باطل نمى کند، پس اگر یکى از کارهاى نافله را فراموش کند و موقعى یادش بیاید که مشغول رکن بعد از آن شده، باید برگردد و از آنجایى که فراموش کرده ادامه دهد، مثلا اگر در بین رکوع، یادش بیاید سوره را نخوانده، باید برگردد و سوره را بخواند و دوباره به رکوع رود.

مسأله 1295: اگر در یکى از کارهاى نافله شک کند، خواه رکن باشد یا غیر رکن، چنانچه محل آن نگذشته، باید بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1296: اگر در نماز مستحب دو رکعتى گمان کند که سه رکعت یا بیشتر بجا آورده، اعتنا نکند و نمازش صحیح است و اگر به دو رکعت یا کمتر گمان کند، بنابر احتیاط مستحب به همان گمان عمل کند، مثلا اگر به یک رکعت گمان دارد، بنابر احتیاط مستحب، یک رکعت دیگر نیز بخواند.

مسأله 1297: اگر در نماز نافله، کارى کند که سجده سهو واجب مى شود، یا یک سجده و یا تشهّد را فراموش نماید، لازم نیست بعد از نماز، سجده سهو یا قضاى سجده و تشهّد را بجا آورد.

مسأله 1298: اگر شک کند نماز مستحب را خوانده یا نه، چنانچه آن نماز مانند نماز جعفر طیّار(علیه السلام)، وقت معیّن نداشته باشد بنا بگذارد که نخوانده است و همچنین است اگر مثل نافله یومیّه، وقت معیّن داشته باشد و پیش از گذشتن وقت، شک کند ولى اگر بعد از گذشتن وقت، شک کند به شک خود اعتنا نکند.

شکهاى صحیح

مسأله 1299: در نُه صورت، اگر در شماره رکعتهاى نماز چهار رکعتى شک کند نماز باطل نمى شود بلکه باید فکر نماید پس اگر به یک طرف شک، یقین یا گمان پیدا کرد، همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند وگرنه، به دستورى که گفته مى شود عمل نماید.

مسأله 1300: اوّل: بعد از سر برداشتن از سجده دوم، شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند، نماز را تمام کند و بعد از نماز، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته، به دستورى که بیان مى شود بجا آورد.

مسأله 1301: دوم: شک بین دو و چهار، بعد از سر برداشتن از سجده دوم که در این صورت باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده، نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.

مسأله 1302: سوم: شک بین دو و سه و چهار، بعد از سر برداشتن از سجده دوم که در این صورت باید بنا را بر چهار بگذارد و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد.

مسأله 1303: چهارم: شک بین چهار و پنج، بعد از سر برداشتن از سجده دوم که در این صورت، باید بنا را بر چهار بگذارد، نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1304: اگر بعد از گفتن ذکر و پیش از سر برداشتن از سجده دوم، یکى از این چهار شک، براى او پیش آید، بنابر احتیاط مستحب باید به دستور همان شک، عمل کند و نماز را نیز دوباره بخواند، البتّه اگر تنها نماز را دوباره بخواند، کافى است.

مسأله 1305: پنجم: شک بین سه و چهار، در هر جاى نماز که باشد باید بنا را بر چهار بگذارد، نماز را تمام کند و بعد از نماز، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته، بجا آورد.

مسأله 1306: ششم: شک بین چهار و پنج، در حال ایستاده که در این صورت باید بنشیند، تشهّد بخواند، نماز را سلام دهد، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته بجا آورد و بنابر احتیاط واجب، باید دو سجده سهو نیز براى قیام اضافى بجا آورد.

مسأله 1307: هفتم: شک بین سه و پنج، در حال ایستاده، باید بنشیند، تشهّد بخواند، نماز را سلام دهد، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد. و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو نیز، براى قیام اضافى بجا آورد.

مسأله 1308: هشتم: شک بین سه و چهار و پنج، در حال ایستاده باید بنشیند، تشهّد بخواند، بعد از سلام نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، سپس دو رکعت نشسته بجا آورد و بنابر احتیاط واجب، دو سجده سهو نیز، براى قیام اضافى بجا آورد.

مسأله 1309: نهم: شک بین پنج و شش، در حال ایستاده، باید بنشیند، تشهّد بخواند، نماز را سلام دهد، دو سجده سهو بجا آورد و بنابر احتیاط واجب، باید دو سجده سهو دیگرى براى ایستادن اضافى بجا آورد.

چند مسأله

مسأله 1310: اگر یکى از شکهاى صحیح براى انسان پیش آید، بنابر احتیاط نباید نماز را بشکند، امّا اگر نماز را شکست و مشغول نماز دوم شد، نماز دومش صحیح است.

مسأله 1311: اگر یکى از شکهایى که نماز احتیاط براى آن واجب است، در نماز پیش آید، چنانچه انسان نماز را تمام کند و بدون خواندن نماز احتیاط، دوباره نماز را از سر بگیرد اگر پیش از انجام کارى که نماز را باطل مى کند، نماز را از سر گرفته باشد نماز دوّمش بنابر احتیاط مستحب باطل است و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مى کند، مشغول نماز شده، نماز دوّمش صحیح است، لکن نماز اوّل در هر دو صورت باطل است.

مسأله 1312: اگر یکى از شکهاى صحیح، براى انسان پیش آید، چنانکه گفته شد، باید فوراً فکر کند، ولى اگر بداند با کمى تأخیر چیزى را فراموش نمى کند، مى تواند بعداً فکر نماید، مثلا اگر در سجده شک کند، مى تواند تا بعد از سجده، فکر کردن را تأخیر بیندازد.

مسأله 1313: اگر اوّل به یک طرف، گمان بیشترى داشته باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود، باید به دستور شک عمل نماید و اگر اوّل، دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى که وظیفه اوست بنا بگذارد، بعد به طرف دیگر گمان کند، باید طرف گمان شده را بگیرد و نماز را تمام کند.

مسأله 1314: کسى که نمى داند به یک طرف گمان بیشترى دارد یا هر دو طرف در نظر او مساوى است، باید به دستور شک عمل کند.

مسأله 1315: اگر بعد از نماز بداند در بین نماز مردّد بوده که مثلا دو رکعت خوانده یا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته، ولى نداند به خواندن سه رکعت گمان داشته، یا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده، اعتنا لازم نیست ولى خوب است نماز احتیاط بخواند.

مسأله 1316: اگر موقعى که تشهّد مى خواند، یا بعد از ایستادن، شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه و در همان موقع، یکى از شکهایى که بعد از تمام شدن دو سجده صحیح است، براى او پیش آید، مثلا شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چنانچه به دستور آن شک عمل کند، نمازش صحیح است.

مسأله 1317: اگر پیش از آنکه مشغول تشهّد شود، یا پیش از ایستادن، شک کند دو سجده را بجا آورده یا نه و در همان موقع، یکى از شکهایى که بعد از تمام شدن دو سجده صحیح است، براى او پیش آید نمازش باطل است.

مسأله 1318: اگر موقعى که ایستاده، بین سه و چهار، یا بین سه و چهار و پنج، شک کند و یادش بیاید دو سجده از رکعت پیش را بجا نیاورده، نمازش باطل است.

مسأله 1319: اگر شک او از بین برود و شک دیگرى پیش آید، مثلا اوّل شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت، بعد شک کند سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، باید به دستور شک دوم عمل نماید.

مسأله 1320: اگر بعد از نماز، شک کند که در نماز، مثلا بین دو و چهار شک کرده، یا بین سه و چهار، واجب است به دستور هر دو عمل کند و بنابر احتیاط مستحب، نماز را نیز دوباره بخواند.

مسأله 1321: اگر بعد از نماز بفهمد در نماز شکّى براى او پیش آمده، ولى نداند از شکهاى باطل بوده و یا از شکهاى صحیح و اگر از شکهاى صحیح بوده کدام یک از آنهاست نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1322: کسى که نشسته نماز مى خواند، اگر شکى کند که باید براى آن، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بخواند، باید یک رکعت نشسته بجا آورد. و اگر شکى کند که باید براى آن، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند، باید دو رکعت نشسته بجا آورد.

مسأله 1323: کسى که ایستاده نماز مى خواند، اگر هنگام خواندن نماز احتیاط، از ایستادن عاجز شود، باید مانند کسى که نماز را نشسته مى خواند همان گونه که در مسأله پیش، گفته شد، نماز احتیاط را بجا آورد.

مسأله 1324: کسى که نشسته نماز مى خواند، اگر موقع خواندن نماز احتیاط، بتواند بایستد باید به وظیفه کسى که نماز را ایستاده مى خواند، عمل کند

آموزش تصویری نماز

پس از وضو گرفتن ، به نماز می ایستیم و ابتدا اذان و سپس اقامه را به صورت زیر می خوانیم :

تکبیرة الاحرام

“نماز” با گفتن “الله اکبر” آغاز می شود، گفتن “الله اکبر” در آغاز نماز به معنای جدایی از غیر خدا و پیوستن به اوست.اعلام بزرگی پروردگار و دوری جستن از تمام قدرتهای دروغین است.

با این تکبیر به حریم نماز وارد می شویم و برخی کارها بر ما حرام می شود.هنگامی که نماز را شروع می کنیم باید متوجه باشیم که چه نمازی را می خوانیم؛ مثلا نماز ظهر است یا عصر و آن را تنها برای اطاعت فرمان خداوند بجا آوریم که این همان “نیت” است و از اجزای اصلی نماز به شمار می آید.

هنگام گفتن “الله اکبر” مستحب است، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببریم.پس از گفتن “الله اکبر” سوره حمد را می خوانیم:

 

بسم الله الرحمن الرحیم

(الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ  الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ  مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ)

 

پس از سوره حمد، یک سوره دیگر از قرآن را می خوانیم به عنوان نمونه، می توان سوره توحید را خواند

بسم الله الرحمن الرحیم

(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ )

 

پسرها و مردها باید در نماز صبح ، نماز مغرب و نماز عشا، حمد و سوره را (در رکعت اول و دوم) بلند بخوانند ولی دخترها وبانوان، اگر نامحرم صدای آنان را نشنوند می توانند بلند بخوانند و در نماز ظهر و نمازعصر همه باید حمد وسوره را آهسته بخوانند.

انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که اصلا نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می تواند بخواند و بهتر آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.

حمد و سوره می خوانیم

رکوع نماز

رکوع نماز-پس از تمام شدن حمد وسوره سر به رکوع خم می کنیم و دستها را به زانوها می گذاریم و می گوییم:

“سبحان ربی العظیم وبحمده”

و یا می گوییم: “سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله”

سجده نماز

سپس سر از رکوع برداشته (می ایستیم) و آنگاه به سجده می رویم و هفت عضو بدن؛ یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پا را بر زمین گذاشته و می گوییم:

“سبحان ربی الاعلی وبحمده”

یا “سبحان الله” را سه مرتبه تکرار می کنیم.

 

در سجده نماز، باید پیشانی را روی خاک یا سنگ یا چیزهای دیگری از زمین بگذاریم.هنگام نماز خواندن سجده بر چیزهایی که از زمین می روید و برای خوراک و پوشاک انسان مصرف نمی شود نیز صحیح است.مهر نماز که بیشتر در بین ما معمول است، در حقیقت قطعه خاک پاکیزه ای است که نمازگزار همراه خود دارد تا برای سجده، پیشانی را روی آن بگذارد.

 

سجده دوم نماز

پس از سجده اول ، می نشینیم و بار دیگر به سجده رفته و سجده دوم را مانند سجده اول بجا می آوریم.با تمام شدن سجده دوم، یک رکعت نماز به پایان می رسد؛ یعنی تا بدینجا، رکعت اول نماز را خوانده ایم، بنابراین بطور خلاصه، رکعت اول نماز عبارت است از:

۱- تکبیره الاحرام (گفتن “الله اکبر” در آغاز نماز).

۲- قرائت (خواندن حمد و سوره).

۳- رکوع و ذکر آن.

۴- دو سجده و ذکر آنها.

رکعت دوم نماز

پس از تمام شدن رکعت اول نماز، بدون آن که صورت نماز به هم بخورد و یا فاصله ای ایجاد شود، از جا برخاسته، بار دیگر می ایستیم و حمد و سوره را به همان ترتیبی که در رکعت اول نماز گفته شد، می خوانیم.

 

قنوت نماز

در رکعت دوم نمازهای روزانه، بعد از تمام شدن حمد و سوره و قبل از رکوع، مستحب است، دستها را روبروی صورت گرفته ودعایی بخوانیم؛ این عمل را “قنوت” گویند.در قنوت نمازمی توان این دعا را خواند:

“ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسن وقنا عذاب النار”

 

پیامبر خدا (ص) فرمود: “کسی که قنوت نمازش طولانی تر باشد، حسابرسی او در روز قیامت راحت تر است”.

پس از قنوت، رکوع وسجده ها را مانند رکعت اول بجا می آوریم.

تشهد نماز

در رکعت دوم هر نماز، پس از تمام شدن سجده دوم باید در حالی که رو به قبله نشسته ایم “تشهد” نماز را بخوانیم؛

یعنی بگوییم:

“اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده ورسوله اللهم صل علی محمد وال محمد”

 

سلام نماز

تا اینجا رکعت دوم نماز هم تمام می شود و اگر نماز دو رکعتی باشد؛ مانند نماز صبح، بعد از تشهد، با گفتن سلام، نماز را تمام می کنیم؛ یعنی می گوییم:

السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته

السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

اکنون نماز صبح را فرا گرفتیم و چنانچه نمازی که می خوانیم سه رکعتی یا چهار رکعتی باشد، باید در رکعت دوم نماز، بعد از خواندن تشهد، بدون آن که سلام نماز را بگوییم، بایستیم و رکعت سوم نماز را بخوانیم.

رکعت سوم نماز

رکعت سوم نماز هم مانند رکعت دوم است، با این تفاوت که در رکعت دوم نماز باید با حمد و سوره بخوانیم، ولی در رکعت سوم، سوره و قنوت ندارد و فقط “حمد” را می خوانیم و یا به جای حمد، سه مرتبه می گوییم:

“سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ”

 

پس اگز نماز مغرب می خوانیم، باید بعد از سجده دوم (در رکعت سوم) تشهد بخوانیم وبا سلام، نماز را پایان دهیم.

 

رکعت چهارم نماز

اگر نمازی که می خوانیم چهار رکعتی باشد؛ یعنی: نماز ظهر یا  نمازعصر یا نماز عشا؛ پس از سجده ها (در رکعت سوم) بدون آن که تشهد یا سلام را بخوانیم، می ایستیم و رکعت چهارم را مانند رکعت سوم انجام می دهیم و در پایان نماز؛ یعنی پس از سجده دوم می نشینیم و تشهد و سلام را می خوانیم و نماز را تمام می کنیم.

 

خلاصه نماز

اکنون که چگونگی نمازهای روزانه بیان شد، یاد آوری این نکته لازم است که؛ آنچه در نماز خوانده می شود و یاد گرفتن آنها لازم است، تنها بیست جمله می باشد، پس یادگیری نماز را دشوار ندانیم، و این دستور زندگی ساز اسلام را کوچک نشماریم بلکه با چند ساعت صرف و چند مرتبه تکرار این جملات، به آسانی می توان نماز را فراگرفت. برای توجه بیشتر، با حذف جمله های تکراری، بیست جمله واجب نماز را یاد آور می شویم:

۱-”اللهُ اَکبَر”

۲-بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِیمِ

۳-الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

۴-الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ

۵-مَـالِکِ یَوْمِ الدِّینِ

۶-إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ

۷- اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ

۸-صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ

۹-غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ

۱۰- قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ

۱۱- اللَّهُ الصَّمَدُ

۱۲- لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ

۱۳- وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ

۱۴- سُبحانَ ربٌی العظیمِ وَبحمدهِ

۱۵- سُبحانَ ربٌی الاعلی وَبحمدهِ

۱۶- اشهَدُ اَن لا اِلهَ الا اللهُ وَحدهُ لا شریکَ لَهُ

۱۷- واشهدُ انٌ محمداً عبدُهُ ورَسُولُهُ

۱۸- اللهُمٌ صَلٌ علی محمٌَدٍ والِ مُحمٌد

۱۹- سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ

۲۰- السٌلامُ عَلیکُم ورحمة اللهِ وبرکاتُهُ

 

 

ترجمه نماز

·”اللهُ اَکبَر”: “خداوند از هر کس و هر چند بزرگتر است”.

·بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِیمِ: “بنام خداوند بخشنده مهربان”.

·الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ: “ستایش، مخصوص پرودگار جهانیان است”.

.الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ: “خدای بخشنده و مهربان”.

.مَـالِکِ یَوْمِ الدِّینِ: “صاحب روز پاداش (قیامت)”.

·إیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ: “تنها تو را می پرستیم و تنها از تو کمک می خواهیم”.

·اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ: “ما را به راه راست هدایت فرما”.

·صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ : “راه آنان که به آنها نعمت دادی”.

·غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ: “نه راه کسانی که بر آنها خشم شده است”.

·وَلاَ الضَّالِّینَ: “و نه راه گمراهان”.

 

·قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ : “بگو اوست خدای یکتا”.

·اللَّهُ الصَّمَدُ : “خدای بی نیاز”.

·لمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ: “خدایی که نه فرزند کسی است و نه فرزندی دارد”.

·وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ: “وهیچ کسی، همتای او نیست”.

·سُبحانَ ربٌی العظیمِ وَبحمدهِ: “پروردگار بزرگ من پیراسته و منزه است و او را ستایش می کنم”.

·سُبحانَ ربٌی الاعلی وَبحمدهِ: “پروردگار من از همه کس بالاتر و منزه است و او را می ستایم”

·اشهَدُ اَن لا اِلهَ الا اللهُ وَحدهُ لا شریکَ لَهُ: “گواهی می دهم که جز آفریدگار، خدایی نیست و یکتا و بی همتاست و شریک ندارد”.

·واشهدُ انٌ محمداً عبدُهُ ورَسُولُهُ: “وگواهی می دهم که محمد (ص) بنده و فرستاده خداوند است”.

·اللهُمٌ صَلٌ علی محمٌَدٍ والِ مُحمٌد: “خداوندا! بر محمد و خاندان او درود فرست”.

·سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ: “خداوند از هر عیبی پاک و منزه است و حمد و سپاس مخصوص خداوند است و جز او پروردگاری نیست و خدا بزرگتر و برتر از هر چیز است”.

·السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته: “سلام و رحمت و برکات پروردگار بر تو باد ای پیامبر”.

·السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین: “سلام بر ما (نمازگزاران) و بر بندگان نیکوکار خداوند”.

·السٌلامُ عَلیکُم ورحمة اللهِ وبرکاتُهُ: “سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما (مؤمنین) باد”.

·ربنا اتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار: “پروردگارا!: هم دنیا و هم در آخرت، به ما نیکی عنایت فرما و ما را از عذاب آتش جهنم نگه دار”.

 

احکام نماز

۱- اگر نمازگزار پیش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدنش آرام گیرد عمداً ذکر رکوع را بگوید، نمازش باطل است.

۲- اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب، عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است.

۳- واجب است نمازگزار بعد از رکوع بطور کامل بایستد و سپس به سجده برود و چنانچه عمداً بطور کامل نایستد نمازش باطل است.

۴- اگر کسی پیش از آنکه پیشانی اش به زمین برسد و آرام گیرد، عمداً ذکر سجده را بگوید، نمازش باطل است و چنانچه از روی فراموشی باشد باید دو باره در حال آرام بودن، ذکر را بگوید.

۵- نمازگزار باید بعد از تمام شدن ذکر سجده اول بنشیند تا بدن آرام گیرد و دو باره به سجده رود.

۶- اگر نمازگزار پیش از تمام شدن ذکر، عمداً سر از سجده بردارد نمازش باطل است.

۷- بهتر است در نماز بر خاک قبر امام حسین (ع) سجده کنیم که یادآور جهاد و شهادت برترین انسانها، در راه مکتب اسلام است و این عمل، هر روز به ما درس ایثار وفداکاری می دهد.

۸- سجده برای غیر خدا حرام است؛ چرا که سجده حالت بندگی انسان است و عبادت و بندگی تنها در پیشگاه پروردگار و به دستور او صحیح است.

 

برخی از مستحبات نماز

۱- پس از تمام شدن قرائت و قبل از رکوع، مستحب است “الله اکبر” بگوییم.

۲- بعد از برخاستن از رکوع، مستحب است “الله اکبر” بگوییم و بهتر است این جمله را هم بگوییم: “سمع الله لمن حمده”.

۳- قبل از سجده ها و بعد از آنها، مستحب است “الله اکبر” بگوییم.

۴- بین دو سجده مستحب است بگوییم:

“استغفر الله ربی واتوب الیه”

۵- در پایان هر رکعت و هنگام برخاستن برای رکعت بعد، مستحب است بگوییم: “بحول الله وقوته اقوم واقعد”.

 

از آغاز تا پایان نماز باید از این کارها که نماز را باطل می کند بپرهیزیم:

۱- خوردن و آشامیدن.

۲- روی از قبله برگرداندن.

۳- سخن گفتن.

۴- خندیدن.

۵- گریستن.

۶- بهم زدن صورت نماز. مثل راه رفتن.

۷- کم یا زیاد کردن اجزای اصلی نماز؛ مانند رکوع.

 

تعقیب نماز

تعقیب نماز، ادامه دادن حالت عبادت است بعد از نماز.

مستحب است انسان، بعد از نماز، مقداری مشغول گفتن ذکر و خواندن دعا و قرآن شود ولازم نیست دعاها را به عربی بخواند و از بهترین تعقیبها، برای همه نمازها، تسبیحات معروفی است که پیامبر اکرم (ص) به دختر گرامیش حضرت زهرا (ع) آموخت و به “تسبیحات حضرت زهرا” معروف است، و آن عبارت است از:

الله اکبر………………………….۳۴ مرتبه

الحمد لله…………………………۳۳ مرتبه

سبحان الله………………………۳۳ مرتبه

ونیز مستحب است، سجده شکر بجا آوریم؛ یعنی به قصد شکر نعمتهای پروردگار، به سجده رفته وصد مرتبه یا سه مرتبه و یا یک مرتبه بگوییم: “شکراً لله”.

 

———————————————————————————-

 

نماز جماعت

یکی از مراسم پرشگوه و با عظمت اسلامی، “نماز جماعت” است.

نماز جماعت تجلی وحدت مسلمانان و تشکل آنان در هر صبح و شام است. در روایات اسلامی برای شرکت در نماز جماعت، ثواب بسیاری شمرده شده است، تا جایی که اگر تعداد نمازگزاران، بیش از ده نفر باشد، ثواب آن قابل شمارش نیست. در احکام اسلامی نیز به مسائل بسیاری بر می خوریم که حکایت از اهمیت بسیار زیاد نماز جماعت دارد و در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:

۱- شرکت در نماز جماعت برای همه کس مستحب است، به خصوص برای همسایه مسجد.

۲- سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

۳- شرکت نکردن در نماز جماعت، از روی بی اعتنایی جایز نیست.

۴- مستحب است، انسان، صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.

۵- نماز جماعت، از نماز اول وقت، که به تنهایی خوانده می شود برتر است، هرچند نماز جماعت اول وقت خوانده نشود.

۶- نماز جماعتی که مختصر خوانده می شود، از نماز طولانی که به جماعت نیست، بهتر است.

۷- وقتی که جماعت برپا می شود، کسی که نمازش را به تنهایی خوانده مستحب است دو باره به جماعت بخواند.

با توجه به مسائلی که بیان شد، به اهمیت نماز جماعت پی می بریم. پس بکوشیم تا از اجتماع هر روز مسلمانان جدا نمانیم و از ثواب بسیار زیاد آن محروم نشویم.

احکام نماز جماعت

۱- در نماز جماعت، یک نفر با تقوا که نماز را بطور صحیح می خواند، به عنوان امام جماعت، پیشاپیش جمعیت ایستاده و قبل از دیگران نماز را شروع کرده و دیگران در نماز از او پیروی می کنند.

۲- کمترین افراد برای تشکیل نماز جماعت، دو نفر می باشد که یک نفر “امام جماعت” و دیگری “مأموم” است.

۳- در رکعت اول و دوم نماز، وقتی که امام جماعت حمد وسوره را می خواند. بر دیگران لازم نیست، حمد و سوره را بخوانند بلکه به قرائت امام گوش فرا می دهند ولی بقیه اعمال نماز را باید انجام دهند.

۴- مأموم نباید پیش از امام، نماز را شروع کند و کارهای نماز مانند رکوع وسجده را هم نباید جلوتر از او انجام دهد.

۵- مأموم نباید جلوتر از امام جماعت باشد، بلکه کمی عقب تر می ایستد.

۶- فاصله بین امام و مأموم وصف ها نباید زیاد باشد.

۷- اگر برای نماز جماعت، اذان و اقامه گفته باشند، بر مأموم، خواندن آنها مستحب نیست.

 

نماز جمعه

یکی از نمازهایی که باید به جماعت خوانده شود و به تنهایی نمی توان خواند، نماز بسیار با عظمت جمعه است.

نماز جمعه زیباترین گردهمایی هفتگی مسلمانان و عالی ترین عبادت سیاسی هر هفته خداپرستان است.

در این نماز، امام جمعه نمازگزاران را به تقوا و پاکدامنی توصیه می کند و آنها را با مسائل سیاسی و اقتصادی جهان اسلام آگاه می سازد.

حضرت امام خمینی (قدس سره) در باره اهمیت این اجتماع باشکوه، چنین نگاشته اند:

“نماز جمعه و دو خطبه آن، از مراسم بزرگ مسلمانان است؛ مانند مراسم حج. وافسوس که مسلمانان از وظایف مهم سیاسی – اسلامی خود در این مراسم غفلت کرده اند. اسلام با تمام امورش، دین سیاست است و این مطلب برای هر کس که آگاهی کمی از احکام حکومتی، سیاسی، اجتماعی واقتصادی اسلام داشته باشد آشکار است و هرکس گمان کند که دین از سیاست جداست فردنادانی است که نه اسلام را شناخته و نه سیاست را”.

 

احکام نماز جمعه

۱- نماز جمعه دو رکعت است (مانند نماز صبح) و دو قنوت مستحبی دارد؛ یکی در رکعت اول، قبل از رکوع و دیگری در رکعت دوم، پس از رکوع.

۲- نماز جمعه، اول ظهر روز جمعه و به جای نماز ظهر خوانده می شود.

۳- خواندن دو خطبه، توسط امام جمعه، قبل از نماز، واجب است.

۴- وقتی که امام جمعه، خطبه های نماز جمعه را می خواند، بر شرکت کنندگان واجب است، به خطبه ها گوش دهند، و سخن گفتن به هنگام ایراد خطبه ها مکروه است، بلکه اگر به سبب سخن گفتن، نتواند به خطبه ها گوش دهد، سکوت لازم است. همچنین هنگام ایراد خطبه ها، خواندن نماز مستحبی یا کتاب و روزنامه و انجام دادن کارهایی که مانع گوش دادن به خطبه ها است، خلاف است.

۵- اگر کسی به خطبه اول یا هر دو خطبه نرسد، بازهم، شرکت در نماز جمعه فضیلت دارد و جایگزین نماز ظهر می شود.

 

نماز مسافر

۱- انسان باید در سفر، نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت (شکسته) بخواند، به شرط آنکه مسافرتش از هشت فرسخ که حدود ۴۵ کیلومتر است کمتر نباشد.

۲- اگر مسافر از جایی که نمازش تمام است، مثل وطن حد اقل، چهار فرسخ می رود و چهار فرسخ برمی گردد، نمازش در این سفر هم شکسته است.

۳- اگر انسان به جایی سفر کند و بخواهد در آن جا ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را تمام بخواند و چنانچه کمتر از ده روز می ماند نمازش در آنجا شکسته است ولی در بین راه هنگام رفتن یابرگشتن از سفر، نماز را باید شکسته بخواند.

۴- در وطن باید نماز را تمام بخواند، هر چند کمتر از ده روز در آنجا بماند مثلا از مسافرتی برگشته وچند روزی در وطن می ماند و دو باره به مسافرت می رود.

۵- وطن، شهر یا روستایی است که انسان برای زندگی همیشگی خود اختیار کرده است، خواه در آنجا به دنیا آمده باشد و وطن پدر و مادرش باشد، یا خودش آنجا را برای زندگی اختیار کرده است.

۶- اگر انسان به جایی سفر کند ونداند در آنجا ده روز می ماند یا نه، اگر با همین حال سی روز در آنجا بماند، پس از سی روز باید نماز را تمام بخواند.

 

نماز آیات

نماز آیات-وقتی خورشید یا ماه بگیرد یا زلزله ای رخ دهد، بر خدا پرستان است که به خدای خود پناه آورده، دو رکعت “نماز آیات” بجا آورند. گزاردن چنین نمازی کنایه از این است که اینگونه حوادث نشانه هایی از قدرت الهی و نظم و حساب دقیق عالم طبیعی است.

خواندن این نماز، انسان را از خُرافات و خیال های بیهوده باز می دارد و متوجه آفریدگار هستی می نماید و همچنین سبب فرونشستن ترس و دلهره وآرامش دل ها می شود.

 

چگونگی نماز آیات

نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد و قبل از هر رکوع حمد و سوره خوانده می شود و یا سوره ای را پنج قسمت کرده و قسمت اول را قبل از رکوع اول، بعد از حمد می خوانیم وبه رکوع می رویم، سپس از رکوع برخاسته و بدون خواندن حمد قسمت دوم آن سوره را می خوانیم و به رکوع می رویم، پس از رکوع قسمت سوم آن را می خوانیم و باز به رکوع می رویم سپس می ایستیم و همچنین تا رکوع پنجم و سپس به سجده می رویم و رکعت دوم را هم به همین ترتیب بجا می آوریم.

اکنون به عنوان نمونه، نماز آیات را به شکل کوتاه آن با تقسیم سوره “اخلاص” بیان می کنیم:

- با گفتن “الله اکبر” نماز را شروع می کنیم.

- بعد از تکبیر، سوره حمد را می خوانیم و پس از حمد “بسم الله الرحمن الرحیم” را می گوییم.

- سپس به رکوع می رویم (در تمام رکوع ها باید ذکر رکوع گفته شود).

- از رکوع سر بر می داریم و بدون آنکه سوره حمد را بخوانیم، می گوییم: “قل هو الله احد”.

- بعد به رکوع دوم می رویم.

- پس از رکوع دوم می خوانیم: “الله الصمد”.

- باز به رکوع می رویم.

- پس از رکوع سوم می خوانیم: “لم یلد ولم یولد”.

- باز به رکوع رفته، پس از رکوع چهارم می خوانیم:

“ولم یکن له کفواً احد”.

- سپس رکوع پنجم را بجا آورده، سر از رکوع برداشته و به سجده می رویم.

- پس از سجده دوم، یک رکعت دیگر، مانند رکعت اول بجا می آوریم و با تشهد و سلام، نماز را تمام می کنیم.

قنوت نماز آیات

در نماز آیات هم خواندن قنوت مستحب است و زمان آن، در رکعت دوم، بعد از تمام شدن سوره، قبل از رکوع پنجم، است.

 

نماز بر میت

نماز بر میت-هرگاه مسلمانی، از دنیا برود، پس از انجام غسل و کفن، باید بر او نماز بخوانند، این نماز ممکن است توسط یک نفر خوانده شود و یا افرادی آن را به جماعت بخوانند.

 

چگونگی نماز میت

میت را باید روبروی نمازگزار طوری قرار دهند که وقتی برای نماز رو به قبله می ایستد، سر میت طرف راست نمازگزار باشد.

این نماز رکوع و سجده وتشهد و سلام ندارد و تنها، پنج تکبیر و چند ذکر و دعاست. بدین ترتیب که نمازگزار با نیت و گفتن “الله اکبر” نماز را شروع می کند.

سپس می گوید:

“اشهدُ ان لا اله الا اللهُ وان محمداً رسول الله”

بعد از آن، تکبیر دوم را می گوید و بعد می خواند:

“اللهم صل علی محمد وال محمد”

وبعد از تکبیر سوم باید بگوید:

“اللهم اغفر للمؤمنین والمؤمنات”

وبعد از تکبیر چهارم می گوید:

“اللهم اغفر لهذا المیت”

وبعد تکبیر پنجم را بگوید و با گفتن تکبیر پنجم، نماز هم تمام می شود.

نماز میت اگر به همین مقدار خوانده شود، کافی است، گرچه بهتر است دعاها وذکرهای مفصل آن خوانده شود.

 

نمازهای مستحبی

چنانکه گذشت، نمازهای مستحبی بسیار است و در این نوشته نمی گنجد، ولی از آنجا که عاشقان مایلند در اوقات فراغت، به مستحبات بپردازند، برخی از آنها را می آوریم: ناگفته نماند که به نماز مستحبی “نافله” نیز می گویند.

 

نافله های روزانه

نافله نماز صبح: دو رکعت پیش از نماز صبح.

نافله نماز ظهر: هشت رکعت (چهار رکعت نماز دو رکعتی) پیش از نماز ظهر.

نافله نماز عصر: هشت رکعت، پیش از نماز عصر.

نافله نماز مغرب: چهار رکعت، بعد از نماز مغرب.

نافله نماز عشا: دو رکعت بعد از عشا (نشسته خوانده می شود).

در بین این نمازها، نافله نماز صبح و نافله نماز عشا ثواب بیشتری دارد و سفارش زیادتری نسبت به آنها شده است.

 

نماز شب

نماز شب یازده رکعت است که از نیمه شب تا اذان صبح خوانده  می شود و ثواب بسیار دارد، طریقه خواندن نماز شب بدین ترتیب است:

هشت رکعت (چهار نماز دو رکعتی) به نیت نافله شب.

دو رکعت به نیت نماز شفع.

یک رکعت به نیت نماز وتر.

اموزش وضو، نماز و احکام آن

آموزش تصویری وضوء
آموزش تصویری نماز

شکیات نماز

احکام امام جماعت

تعقیبات نماز

آموزش تصویری غسل

احادیث نماز

آموزش تصویری تیمم

نکات وضو

اوقات نماز

ادعیه حین و ضو

نماز در ایات قرآن

مجموعه تصویری تصحیح قرائت حمد و سوره